چگونه است ؟ آيا انسان از نظر قرآن يك موجود زشت و
زيباست ، آن هم‏ زشت زشت و زيبای زيبا ؟

آيا انسان يك موجود دو سرشتی است : نيمی از سرشتش نور است و نيمی‏ ظلمت ؟ چگونه است كه قرآن ، هم او را منتها درجه مدح می‏كند و هم منتها درجه مذمت ؟ !
حقيقت اين است كه اين مدح و ذم ، از آن نيست كه انسان يك موجود دو سرشتی است : نيمی از سرشتش ستودنی است و نيم ديگر نكوهيدنی ، نظر قرآن‏ به اين است كه انسان همه‏ء كمالات را بالقوه دارد و بايد آنها را به‏
فعليت برساند ، و اين خود اوست كه بايد سازنده و معمار خويشتن باشد . شرط اصلی وصول انسان به كمالاتی ك ه بالقوه دارد " ايمان " است . از ايمان ، تقوا و عمل صالح و كوشش در راه خدا بر می‏خيزد ، به وسيله‏ء ايمان‏
است كه علم از صورت يك ابزار ناروا در دست نفس اماره خارج می‏شود و به صورت يك ابزار مفيد در می‏آيد .
پس انسان حقيقی كه خليفة الله است ، مسجود ملائكه است ، همه چيز برای‏ اوست و بالاخرش دارنده‏ء همه‏ء كمالات انسانی است ، انسان بعلاوه‏ء ايمان‏ است ، نه انسان منهای ايمان . انسان منهای ايمان ، كاستی گرفته و ناقص‏ است . چنين انسانی حريص است ، خونريز است ، بخيل و ممسك است ، كافر
است ، از حيوان پست‏تر است .
در قرآن آياتی آمده است كه روشن می‏كند انسان ممدوح چه انسانی است و انسان مذموم چه انسانی است . از اين آيات استنباط می‏شود كه انسان فاقد ايمان وجدا از خدا انسان واقعی نيست . انسان اگر به يگانه حقيقتی كه با ايمان به او وياد او آرام می‏گيرد بپيوندد ، دارنده‏ء همه‏ء كمالات است و اگر از آن حقيقت - يعنی خدا - جدا بماند ، درختی را ماند كه از ريشه‏ء خويشتن جدا شده است . ما به عنوان نمونه دو آيه را ذكر می‏كنيم : « و العصر 0 إن الانسان لفی خسر 0 إلا الذين آمنوا و عملوا الصالحات و تواصوا بالحق و تواصوا بالصبر »( 1 ) .
سوگند به عصر ، همانا انسان در زيان است ، مگر آنان كه ايمان آورده و شايسته عمل كرده و يكديگر را به حق و صبر و مقاومت توصيه كرده‏اند . ولقد ذرأنا لجهنم كثيرا من الجن و الانس ، لهم قلوب لا يفقهون بها و لهم‏
أعين لا يبصرون بها و لهم آذان لا يسمعون بها أولئك كالانعام بل هم أضل ( 2 )

" همانا بسياری از جنيان و آدميان را برای جهنم آفريده‏ايم ( پايان‏ كارشان جهنم است ) ، زيرا دلها دارند و با آنها فهم نمی‏كنند ، چشمها دارند و با آنها نمی‏بينند ، گوشها دارند و با آنها نمی‏شنوند . اينها مانند چهار پايان بلكه راه گم كرده‏ترند " .

. 1 سوره‏ء عصر .
. 2 اعراف / . 179

منبع: انسان در قرآن، شهید مطهری

این متن قسمتی از سخنرانی شهید مطهری در دوم بهمن 57 در آستانه ورود امام به ایران در دانشکده الهیات و معارف اسلامی تهران است. برای مطالعه بیشتر در مورد جمهوری اسلامی ایران به کتاب آینده جمهوری اسلامی ایران اثر شهید مطهری مراجعه کنید.

این غوغا و رفت و آمد ها و راهپیمایی ها و مخصوصا این ورود و مقدم بزرگ و این حوادث تاریخی که این روز ها در ایران صورت می گیرد واقعا عجیب است! دنیا می گوید که این راهپیمایی هایی که این روز ها در ایران صورت می گیرد در تاریخ جهان بی سابقه است. این استقبالی که در روز جمعه (1) پیش بینی می شود، شاید دنیا به خودش چنین استقبالی ندیده. چه نیرویی می تواند از سی و پنج ملیون جمعیت یک کشور اقلا سی ملیون آن را واقعا انقلابی کند؟

اینهایی که تاریخ انقلابهای دنیا را خوانده اند میدانند که هیچ انقلابی به انقلاب ایران نمی رسد. هرگز انقلاب فرانسه به انقلاب ایران نمی رسد. شاید کمتر کسی تصور می کرد که احساس های مذهبی و اعتقادات در آن لایه های روح طبقه خلبان اینقدر قوی و نیرو مند است! اعتصاب می کنند، زیر بار نمی روند هیچ قدرت و تهدیدی نمی روند به اعتصابشان ادامه می دهند. ولی وقتی صحبت آمدن امام است. داوطلب می شوند که ماه می خواهیم برویم امام را بیاوریم...

کجایند آن آدم هایی که می گفتند مذهب فقط مربوط به پیرمرد ها و پیرزن ها و خنوب شهری هاست؟ این نهضت نهضتی است که در آن شهری کارگر، کشاورز، بازاری، روحانی، استاد، دانشجو، قاضی، وکیل دادگستری، روزنامه نگار و محقق شرکت دارد. تمام گروه ها و تمام طبقات در این نهضت شریکند. اصلا غیر مذهب، آن هم مذهبی مانند اسلام کدام نیرو می تواند اینچنین انقلابی به وجود آورد؟ من کم کم باورم آمده که این انقلاب به ایران محدود نمی ماند، هفتصد ملیون جمعیت مسلمان را در بر خواهد گرفت....

از قراری که به من اطلاع دادند چند روز پیش کارتر به آیت الله اخطار کرد که راجع به دولت بختیار دو ابر قدرت توافق دارند، شما حساب کار خودتان را بکنید. ایشان به این حرف خندیدند و آن را مسخره کردند.

1 _ ابتدا قرار بود که در 5 بهمن امام به ایران بیایند.

آینده انقلاب اسلامی ایران، شهید مطهری، ص 49